Pássa doaimmaheapmi

Pássa doaimmahuvvo dábálaččat sulaid 8 árgabeaivvis du válljen viežžanbáikái. Viežžanbáikkis don galggat čájehit sáddendovddaldaga ja duođaštit personvuođat. Maiddái váldegirjjiin viežžan lea vejolaš.

Dárkkis buriin áiggiin ovdal mátkái vuolgima du pássa fápmoáiggi. Válddáthan vuhtii, ahte min lohpebáikkiin sáhttá leat hušša eandalii geasi áigge, goas čuovvovaš friddja áigi sáhttá leat easkka vahkuid duohken.

Doaimmahanleaktu: Dábálaččat pássa doaimmahuvvo sulaid 8 árgabeaivvis. Lassemávssus sáhtát oažžut jođálmahtton doaimmaheami.

Juohkehaš áššegirji iežas konfaluhtas: Gárvves pássa doaimmahuvvo giddejuvvon konfaluhtas Schenkera dahje dan vuolleskáhppojeaddji doaibmabáikái. Jus ozat oktanaga maiddái personkoartta dahje du fuolahanvuloš pássaid, juohkehaš dain doaimmahuvvo iežas konfaluhtas.

Seailluhanáigi: Pássa seailluhuvvo viežžanbáikkis 14 jándora. Vieččakeahtes sádden máhccá sulaid vahkus  bolesstašuvdnii, gos dan sáhttá viežžat.

Personvuođa duođašteapmi viežžanbáikkis: Jus vieččat iežat pássa ieš, don galggat čájehit viežžanalmmuhusa mielde lean sáddendovddaldaga ja duođaštit iežat personvuođa Suoma virgeoapmahačča mieđihan pássain dahje personkoarttain. Maiddái boarásmuvvan pássa dahje personkoarta dohkke, jus dan fápmoáigi lea nohkan eanemustá jahki áigi. Du galgá goittotge bastit dovdát áššegirjjis lean govas. Vuodjinkoarttain ii sáhte duođaštit personvuođa pássa vieččadettiin.

Fuolaheaddjái mieđihuvvon pássa viežžan: Sáhtát viežžat du fuolahanvuloža pássa seammá láhkai go iežat pássa.

Viežži fápmudahttin: Sáhtát maiddái fápmudahttit nuppi olbmo viežžat pássa. Dalle viežžis galgá leat váldegirji, sáddendovddaldat ja fámus lean Suoma virgeoapmahačča mieđihan pássa dahje personkoarta. Vuodjinkoarttain ii sáhte duođaštit personvuođa personkoartta vieččadettiin.

Luđe dás váldegirjevuođu (suomagillii). 

Jođálmahtton doaimmahus 

Sáhtát oažžut pássa lassemávssuin jođálmahtton vugiin, jus min dihtomearis lea sadji.

Beaivedihtomearit: Hoahppo- ja express-doaimmahusain lea riikkaviidosaš beaivedihtomearit. Dat leat muhtumin dievva eandalii geassehuša áigge.

Fuomášan veara neahtas earánastimii: Jus dagat ohcamuša neahtas, vuogádat sáhttá almmuhit, ahte galggat fitnat bolesstašuvnnas dovdámis. Dalle sáhtát válljet elektrovnnalaš ohcamušastat jođálmahtton doaimmahusa. Sáhtát goittotge lonuhit doaimmahusvuogi johtileabbon lohpediskka lusa boađedettiin. Dalle bearrat dus dábálaš ja jođálmahtton doaimmahusa haddeerohusa. 

Doaimmahusáiggit

Doaimmahusáigi sisttisdoallá gieđahallanáiggi sihke gárvves pássa gárvvisteapmái ja doaimmaheapmái gollan áiggi.

• Dábálaš doaimmahus váldá sulaid 8 árgabeaivvi.
• Hoahppodoaimmahus doalvu 2–4 árgabeaivvi. Diŋgonbeaivi ii rehkenastojuvvo.
• Express-doaimmahus doalvu 0-2 árgabeaivvi, jus diŋgonbeaivvi express-pássadihtomearis lea sadji. 
• Gaskaboddasaš pássa addojuvvo fárrui, muhto mieđihuvvo dušše earenoamáš lossa sivain.
• Mearraolbmápássa addojuvvo mielde, jus mieđihaneavttut ollašuvvet.

Viežžanalmmuhus

Oaččot almmuhusa, go sáhtát viežžat pássat. 

Almmuhusvuogit: Almmuhus sáhttá sáddejuvvot du válljejumit mielde teakstadieđuin, šleađgapoasttain dahje reivviin. Almmuhus sisttisdoallá sáddendovddaldaga ja viežžanbáikki čujuhusa. Du gánneha álo bivdit viežžanalmmuhusa sihke teakstadieđu ja šleađgapoastta bokte. Dalle oaččut dárbbašlaš dieđuid duođaleappot, vaikke nubbi diehtu ii boađášiige. 

Sáddendovddaldat: Seaillut sáddendovddaldaga fuolalaččat. Pássa ii luobahuvvo almmá dan.

Maid viežžanbáikái galgá váldit mielde

Sáddendovddaldat: Gárvves pássa vieččadettiin don galggat duođaštit personvuođa ja čájehit sáddendovddaldaga. Sáhtát čájehit sáddendovddaldaga ovdamearkan telefovnnat šearpmas, viežžanalmmuhusa prentejumis dahje ieš gieđain čállán báhpáris.

Personvuođa duođašteapmi: Duođaš personvuođat fámus lean Suoma virgeoapmahačča mieđihan pássain dahje personkoarttain. Jus dus ii leat dakkár, eanemustá jahki dassái boarásmuvvan suopmelaš pássa dahje personkoarta dohkkejit maiddái, jus dutnje ii eará láhkai leat almmuhuvvon.

Du čájehan pássa dahje personkoarta galget buot dáhpáhusain leat dakkárat, ahte du sáhttá das lean govas almmá váttisvuođaid haga dovdát.

Vuodjenkoarttain ii sáhte duođaštit personvuođa pássa vieččadettiin.

Nuppi olbmo fápmudahttin viežžin 

Váldegirji: sáhtát maiddái fápmudit nuppi olbmo viežžat gárvves pássa. Dalle don fertet dahkat sutnje girjjálaš spesifiserejuvvon váldegirjji. Fuomáš, ahte váldegirjji viežži sáhttá duođaštit personvuođas dušše fámus lean Suoma virgeoapmahačča mieđihan pássain dahje personkoarttain.

Luđe váldegirjevuođu (suomagillii)

Vuollel 18-jahkásaččat: Jus pássaeaiggát lea vuollel 15-jahkásaš, fuolaheaddji fápmudahttá viežži. Fuolaheaddjin it dárbbaš váldegirjji vuolleahkásaš máná pássa vieččadettiin. Son dovdáhuvvo seammá láhkai go pássa eaiggát dovdáhuvvo.

Mus ii leat pássa iige personkoarta, inge háliit fápmudit geange. Mo doaimman? 

Jus dus ii leat pássa viežžamii dárbbašuvvon pássa iige personkoarta, itge háliit fápmudit nuppi olbmo viežžan dan du beales, sáhtát viežžat pássa spiehkastahkan bolesstašuvnnas. Dás sáhtát soahpat sierra bolesstašuvnnas earánasttedettiinat.

Min neahttabálvalus dárkkista min registaris, leago dus viežžamis dárbbašuvvon pássa dahje personkoarta. Jus dus eai leat dat, sáhtát válljet viežžanbáikin bolesstašuvnna.

Lassedieđut hoahppopássas 

Hoahppopássa lea dábálaš pássa, mii doaimmahuvvo dábálačča oanehut áiggis. Hoahppodoaimmahusat leat rájálaš mearri beaivvi guovdu. 

Doaimmahusáigi: Jus guođát hoahppopássaohcamuša neahtas árgabeaivve maŋimustá dmu 9, gárvves pássa lea viežžamis maŋimustá nuppi diŋgonbeaivvi maŋŋá lean árgabeaivvi, jus seammá beaivve hoahppopássadihtomearis lea sadji. Jus dagat ohcamuša bolesstašuvnnas dahje neahttaohcamuš gáibida dovdángalledeami, áigerádjá lea dmu 11. Jus guođát ohcamuša áigerájá dievvama maŋŋá DAHJE jus diŋgonbeaivvi dihtomearis ii leat sadji, gárvves pássa lea viežžamis maŋimustá goalmmát diŋgonbeaivvi maŋŋá lean árbabeaivve. Jus guođát ohcamuša áigerájá dievvama maŋŋá ja čuovvovaš beaivvi dihtomearri lea jo dievvan, gárvves pássa lea viežžamis maŋimustá njealját diŋgonbeaivvi maŋŋá lean árbabeaivve.

Ohcamušaid gieđahallet dušše árgabeivviid áigge.

Hoahppopássa ohcan neahtas: Jus dagat ohcamuša elektrovnnalaččat ja vuogádat almmuha, ahte dovdángalledeapmi dárbbašuvvo, sáhtát válljet elektrovnnalaš ohcamušastat dušše dábálaš doaimmahanleavttu. Sáhtát goittotge válljet dan bolesstašuvnnas johtilebbui, gos bearrat dus dábálaš doaimmahusa ja jođálmahtton doaimmahusa máksoerohusa.

Fuomáš: Gaskaboddasaš pássa ii leat seammá go hoahppopássa. Gaskaboddasaš pássa lea bolesstašuvnnas spesifiserejuvvon pássa, mii mieđihuvvo dutnje dušše earenoamáš lossa ákkaiguin ja mainna it beasa buot riikkaide. Hoahppopássa fas lea buot láhkai dego dábálaš leavttuin doaimmahuvvon pássa.

Lassediehtu express-pássas

Express-pássa lea dábálaš pássa, mii doaimmahuvvo express-doaimmahanleavttuin. Express-doaimmahusat leat rájálaš mearri beaivvis.

Doaimmahanáigi oaivegávpotguovllus lea viežžanbáikái (Helsset ja Vanda): Jus guođát express-pássaohcamuša neahtas árgabeaivve maŋimustá dmu 9, gárvves pássa lea viežžamis seammá eahketbeaivvi dmu 16, jus seammá beaivve express-pássadihtomearis lea sadji. Jus dagat ohcamuša bolesstašuvnnas dahje neahttaohcamuš gáibida dovdángalledeami, áigerádjá lea dmu 11. Jus guođát ohcamuša maŋŋelut dahje sadji lea easkka čuovvovaš beaivvi dihtomearis, gárvves pássa lea viežžamis nuppi diŋgonbeaivvi maŋŋá lean árgabeaivve dmu 12.

Ohcamušaid gieđahallet dušše árgabeivviid áigge.

Doaimmahusbáikkit: Express-pássaohcamuša sáhtát dahkat man beare bolesstašuvnnas, muhto gárvves pássa doaimmahuvvo dušše ovttaskas viežžanbáikkiide čuovvovaš gávpogiin: Helsset, Vanda, Kouvola, Lahti, Tampere, Turku, Kuopio, Vaasa, Oulu ja Roavvenjárga.

Express-pássa ohcan neahtas: Jus dagat ohcamuša elektrovnnalaččat ja vuogádat almmuha, ahte dovdángalledeapmi dárbbašuvvo, sáhtát válljet elektrovnnalaš ohcamušastat dušše dábálaš doaimmahanleavttu. Sáhtát goittotge válljet dan bolesstašuvnnas johtilebbui, gos bearrat dus dábálaš doaimmahusa ja jođálmahtton doaimmahusa máksoerohusa.

Dárkkis pássat ortnega ja dieđuid 

Oaččot ođđa pássat mielde mildosa, mas leat rávvagat pássa ortnega ja sisdoalu dárkkisteapmái. Oahpásmuva rávvagii fuolalaččat.

Muittáthan dárkkistit du vuostáiváldon pássas, ahte

• pássagirji lea čavddis: bearpmat, sissiiddut ja njađđin leat ortnegis.
• du persondieđut leat riekta ja dievaslaččat: olles namma, riikkavulošvuohta, riegádanáigi, sohkabealli, persondovddaldaga loahppaoassi ja riegádanruovttugielda.
• vuolláičálus: čállinmáhtolaččas lea nammačálus ja čállinmáhtuheame (lagamustá mánát) nammačálusgieddái lea merkejuvvon vuolláičállosa sadjái sárggis.
• du pássa dieđut leat dievaslaččat: pássii merkejuvvon pássa tiipa, riika, pássa nummir, mieđihanbeaivi, maŋimuš fápmobeaivi ja mieđiheaddjivirgeoapmahačča namma. 
• čuovgagovva: govas ii oidno mihkkige eahpedábálaš.

Sáhtát háliidettiin fitnat dárkkistahttimin pássa čiekka doaibmama ja sisdoalu bolesstašuvnnas.

Jus áiccat du pássas feaillaid dahje váilevuođaid, mana čájehit dan bolesstašuvdnii. Jus feailla gávnnahit boahtán pássaválmmašteaddjis dahje pássa mieđiheaddjis, dutnje mieđihuvvo ođđa pássa almmá mávssu haga.

Muitte, ahte sáhtát mátkkoštit dušše pássain, man ortnet lea láitemeahttun ja sisdoallu almmá feaillaid.

Fámohuhte ja duššat boares pássa

Oaččot ođđa pássat mielde mildosa, mas leat rávvagat boares pássa fámohuhttimis ja duššadeamis. Oahpásmuva rávvagii fuolalaččat.

Go dutnje luobahuvvo ođđa pássa, ovddit pássa fámohuvvá automáhtalaččat. Fámohuvvan pássa ii šat dohkke mátkkoštanáššegirjin, vaikke pássa fápmoáigi livččii vel báhcán. 

Fámohuhte du hálddus lean boares pássa

• čuohppamiin čiekka guovdat: Čuohpa pássa persondiehtosiiddu nu, ahte dan olgeš ravddas lean čiekka maŋŋá guovdat. Čiekka báiki oidno mieđiheaddjivirgeoapmahačča nama bokte smávva njealječiegat lágan hápmin.
• čuohppamiin pássagirjji bearpma: Čuohpa pássa ovdabearpmas ovtta čiega eret.

Pássa fámohuhttin lea hui dehálaš iežat vuoigatvuođadorvvu dihtii. Jus du boares pássa gártá boasttu olbmo háldui, du personvuođa sáhttet ávkkástallat rihkuslaš ulbmiliidda. Sihkkareamos lea bajábealde govviduvvon fámohuhttima lassin duššadit pássa bihtáid ollásit. Fuomáš, ahte pássa čiekka garra lea hui nanus iige dat vaháguva dábálaš boaldinliekkasvuođain.

Sáhtát háliidettiin máhcahit boares pássa maiddái bolesii. Schenkera ja dan vuolleskáhppojeaddjiid doaibmabáikkit eai váldde vuostá boares pássaid.