Ná geavahat personkoartta

Personkoartta geavahettiin váldde vuhtii, ahte

• unna mánnáge dárbbaša iežas personkoartta.
• personkortii merkejuvvon dieđut galget čuovvut áiggi. Nammarievdadeami maŋŋá ii sáhte šat mátkkoštit personkoarttain, mas lea ovddit namma.
• personkoartta galgá ođasmahttit, jus du ii šat dovdda das lean govas. Dát gusto mánáidege.
• personvuođa galgá suddjet. Almmut seammás bolesii, jus du personkoarta láhppo dahje suoláduvvo.
• it beasa rádjedárkkástusa čađa boarásmuvvan dahje billašuvvan personkoarttain.
• dusse sáhttá leat hálddus dušše okta fámu lean personkoarta. Go dutnje luobahuvvo ođđa personkoarta, boares koarta fámohuvvá, vaikke dasa merkejuvvon fápmoáigi livččii ain.

Maid dagan, jus mu personkoartta láhppo dahje suoláduvvo?

Suddje du personvuođa: Jus du personkoartta láhppo dahje suoláduvvo, galggat almmuhit das bolesii. Dát lea hui dehálaš boasttogeavahusa eastadeapmin. Daga almmuhusa elektrovnnalaš rihkusalmmuhusskoviin dahje bolesstašuvnnas galledemiin. Girje almmuhussii gokčevaš čilgehusa personkoartta láhppomis. Jus du koarta láhppo olgoriikkas, sáhtát dahkat almmuhusa Suoma ovddastussii. Go almmuhus lea dahkkon, sáhtát ohcat dábálaččat ođđa personkoartta.

Personkoartta šluhttejuvvo ja gulahuvvo: Boles girje almmuhusat ja šluhtte láhppon dahje suoláduvvon personkoartta. Personkoartta ohcangulahuvvo sihke ruovtturiikkas ja riikkaidgaskasaččat.

Šluhtten lea bissovaš: It sáhte geavahit personkoartta, mii lea almmuhuvvon leat láhppon dahje suoláduvvon, iige dan sáhte maŋŋelis máhcahit fápmui, vaikke dat gávdnošiige.

Almmut láhppon personkoarttas elektrovnnalaš rihkusalmmuhusskoviin.

Personkoarttain mátkkošteapmi

Sáhtát geavahit personkoartta muhtun riikkain maiddái mátkkoštanáššegirjin. Dábálaš mátkkoštanvuoigatvuođalaš personkoartta čiekka sisa vurkejuvvojit 2.8.2021 rájes suorbmaluottat ja ámadadjogovva seammá láhkai dego pássas. Fuomášathan, ahte personkoarttain ja vuolleahkásačča personkoarttain, mas ii leat mátkkoštanvuoigatvuohta, olgoriikkalažžii mieđihuvvon personkoarttain ja gaskaboddasaš personkoarttain ii sáhte mátkkoštit.

Sáhtát mátkkoštit personkoarttain čuovvovaš riikkaide:

• Vuolleeatnamat
• Belgia
• Bulgária
• Espánnja
• Irlánda
• Itália
• Nuortariika
• Greika
• Kroatia
• Kypros
• Latvia
• Lietuva
• Liechtenstein
• Luxemburg
• Malta
• Portugal
• Polska
• Frankriika
• Románia
• Duiska
• San Marino
• Slováhkia
• Slovenia
• Šveica
• Čeahkka
• Ungára
• Estteeana

Personkoarttain ii sáhte šat mátkkoštit Stuorra-Británniai 1.10.2021 rájes, muhto mátkkošteapmi gáibida pássa. Spiehkastahkan dása leat dat EU-riikkavuložat, geain lea EUSS-orrunlohpi, ja rádjebargit. Jus plánet mátkkoštit Stuorra-Británniai personkoarttain, sihkkarasttáthan, ahte du gullama spiehkastatjovkui ja eará gáibiduvvon kritearaid gov.uk -siidduin.

Davviriikkain (Ruoŧŧa, Norga, Dánmárku ja Islánda) ii dárbbaš mátkkoštanáššegirjjiid, muhto olmmoš galgá álo gáibidettiin bastit čujuhit personvuođas ja dan, ahte son lea muhtun davviriikka riikkavuloš.

Fuomášathan, ahte vuodjinkoarttas ii leat gáibiduvvon riikkavulošmerkejupmi: vuodjinkoartta riikkadovddaldat (omd. FIN) meroštallá vuodjinkoartta hálddašeaddji riegádanbáikki.

Loga lasi vuodjinkoarttas Johtalus- ja kommunikašuvdnaministeriija siidduin.

Personkoartta geavaheapmi neahttaearánastimis

Dábálaš personkoartta ja olgoriikka personkoartta čiekka siste lea riikkavulošsihkkarastin, mainna sáhtát čálihit sisa almmolaš sektora neahttabálvalusaide. Vuolleahkásačča personkoarttas almmá mátkkoštanvuoigatvuođa ii leat čiekka, nuba dainna ii sáhte čálihit sisa neahttabálvalusaide.

Dárbbašat elektrovnnalaš dovdáma várás koartalohkki ja čiekkalohkanprográmma. 

Loga lasi fáttás ja luđe prográmma Digi- ja álbmotdiehtodoaimmahaga siidduin Riikkavulošsihkkarastin ja elektrovnnalaš personvuohta.

Lohkkašuvvan riikkavulošsihkkarastima rahpan

Personkoartta riikkavulošsihkkarastin lohkkašuvvá, jus deattát boasttu dovddaldatlogu máŋgga háve maŋŋálaga. Sáhtát rahpat lohkkašuvvan riikkavulošsihkkarastima ja dahkat ođđa dovddaldatloguid aktiverendovddaldatloguin.

Jus aktiverendovddaldatlohku láhppo, sáhtát diŋgot ođđa aktiverendovddaldatlohkoreivve go finat bolesstašuvnnas. Don galggat duođaštit personvuođa fitnama oktavuođas. Aktiverendovddaldatlohku doaimmahuvvo du almmuhan čujuhussii vahku siste diŋgomis.

Aktiverendovddaldatlogu oaččodettiin sáhtát rahpat lohkkašuvvan dovddaldatlogut koartalohkkiprográmmain.

Luđe prográmma Digi- ja álbmotdiehtodoaimmahaga siidduin Riikkavulošsihkkarastin ja elektrovnnalaš personvuohta.

Personkoartta čiekka

Mátkkoštanvuoigatvuođalaš personkoarta sisttisdoallá riikkavulošsihkkarastima lassin mátkkoštanvuoigatvuhtii laktásan doaimmaid. Suoma čatná Eurohpá uniovnna ásahus, mii gáibida ámadadjogova ja suorbmaluotta vurkema 2.8.2021 dahje dan maŋŋá mieđihuvvon mátkkoštanvuoigatvuođalaš personkoartta čiekka sisa. Čiekka čuovvu riikkaidgaskasaš standárdda, man lea gárvvistan ON:id vuolde doaibman Riikkaidgaskasaš siviilaáibmojohtinorganisašuvdna ICAO.

Čiekka sisa leat vurkejuvvon seammá dieđut, mat leat oidnomis koartta alážis, ámadadjogovva, persondieđut ja personkoartta dieđut. Lassin čiekka siste leat suorbmaluottat, mat eai leat oidnosis personkoartta alážis.

Suoma ođđa personkoarttat devdet buot ICAO:a ja EU:a dorvogáibádusaid. Dán lassin Suoma personkoarttain leat buot standárdda vejolažžan dahkan lassedorvoiešvuođat. Čiekka siste lean dieđut leat suddjejuvvon beaktilit boasttugeavaheami vuostá, man lassin dain lea Suoma stáhta elektrovnnalaš vuolláičálus, mii dáhkida, ahte čiekka siste leat dušše personkoartta mieđihan virgeoapmahačča vurken dieđut.

Mikročiekka ja dan anteanna lea vuodjuduvvon plásttat diehtosiiddu sisa. Daid dihtii personkoartta dieđuid sáhttá lohkat láiggehis sierra čiekkalohkanrusttegiin. Čiekkas ii leat iežas fápmogáldu, muhto dat oažžu energiijas anteanna bokte lohkanrusttegis. Dán dihtii lohkanmátki lea hui oanehaš.

Suoma personkoarttaid iešvuođat

Lea dehálaš sihkkarastot das, ahte dovdandárkkuhusas čájehuvvon áššegirji lea eakti. Bolesa mieđihan personvuođa čujuhan áššegirjjit leat pássat ja personkoarttat, ja goappásge leat fámus earálágan veršuvnnat. Áššegirjjiid olggosoidnui ja dorvodahkkiide bohtet jeavddalaččat nuppástusat ja beaivádeamit. Ođđa personkoartamálle almmustahttin ii váikkut boares personkoartamálliid fámus leahkimii. 

Suopmelaš ja eurohpálaš mátkkoštan- ja personvuođaáššegirjemálliid sáhtát ohcat gokčevaččat Eurohpá ráđi eakti person- ja mátkkoštanáššegirjjiid ozus.

Oahpásmuva personkoartta iešvuođaide 

Oahpásmuva personkoarttaid iešvuođaide (13.3.2023 rájes mieđihuvvon mállet)

Personkoartta šluhtten 

Personkoartta šluhttejuvvo álo, jus dat almmuhuvvo leat láhppon dahje suoláduvvon. Dat sáhttá šluhttejuvvot maiddái eará sivaid geažil, mat leat logahallojuvvon vuollelis siiddus.
Personkoartta šluhttejuvvo álo, jus

• dat lea láhppon dahje suoláduvvon.

Personkoartta sáhttá šluhttejuvvot, jus 

• koartta hálddašeaddji dan bivdá.
• vuolleahkásažžii lea mieđihuvvon personkoarta, mii gáibida fuolaheaddjiid miehtama, ja fuolaheaddji geassá eret miehtamis.
• ohccái lea mieđihuvvon olgoriikalačča personkoarta ja koartahálddašeaddji orrunlohpi, orrunvuoigatvuođa registreren dahje orrunkoarta šluhttejuvvo dahje koartahálddašeaddji biddjo eret riikkas. 
• personkoarta lea billašuvvan.
• dan merkejumit leat rievdaduvvon.
• personkoartta geavaha almmá vuoigatvuođa soames eará go dat, geasa dat lea mieđihuvvon.
• sihkkarastima dieđut leat rievdaduvvon.
• kortii leat laktojuvvon buohccedáhkádusdieđut muhto koartta hálddašeaddji ii leat šat buohccedáhkiduvvon Suomas Dálá personkortii eai merkejuvvo šat buohccedáhkádusdieđut.

Personkoartta hálddašeaddjis sáhttá lea dušše okta fámus lean personkoarta háválassii. Go personkoarta luobahuvvo, ovddit personkoarta fámohuvvá, jus das lea ain fápmoáigi.